Федір Ґоч ■ ЛЕМКІВСКА СТОРІНКА ■ №18, 2013-05-05
Великден – то найбільше християнске свято. Оно пригадує Христове Воскресеня і святкуване єст од самих початків християнства, установили го Апостоли. Од Свят Великодных залежат даты вшыткых рухомых свят церковных.
До свята того люде приготовлялися барз старанні. Святкуваня зачиналося од великого посту. Перед постом было ищы т.зв. пущаня. Сходилися ґаздині, пили палинку і танцували, жебы ся лен вродил.
Перший ден посту – то юж «Федоровиця». Не вільно было молоти в млинці, коли ся в пецу палило. Выкуряно Федора од всходу до заходу сонця. В першых годинах хыжу курили зільом од вшелакого зла, горці чыстили каміньом, жебы не остало в них дашто масного.
Ґаздині старали ся як могли приготовити хыжу до того великого свята, робили порядкы, білили, од поля заліпляли глином і забілювали.
Важным дньом была Квітна Неділя – тыжден перед Великодньом. Квітна Неділя припоминат урочистий вїзд Спасителя до Єрусалиму. На тоту неділю дівчата приготовляли багнята і несли до церквы. По освяченю зривали з них баськи (пупки) і давали коровам. Освячены багнята ховали за хрест, што означат, же Христос через хрест знищил царство Сатана і стал нашым Спасителем. В часі бурі окурювали нима хыжу и палили в пецу, жебы дябла выкурити з комина, котрый ховався до нього перед перуном.
Наступным важным дньом был Великий Четвер. По заході соньця священик одправляв в церкви «Страст» і читал 12 евангелий. Пастухы мали шнурочкы и на кажду евангелию в’язали ґузкы. З тым шнурочком ходили на поле з коровами. Як ся стратила корова, то розв’язували ґузик и корова ся лекше нашла. Од четверга переставано дзвонити дзвонами в церкви. Дзвонили лем калатачками. Школяре – головно хлопці, приготовляли калатачкы, абы на Великден калатати в часі процесйі вколо церквы в радіст Воскресеня Христового. Некотры люде в тот ден переставали істи і постили аж до неділи.
По четвергу наступат Великодна П’ятниця, пам’ятам як священик з вірнима торжественно викладали плащеницю при довгых молитвах, по якых стары віком жытели цілый час перебывали юж в церкви и молилися.
Село Зиндранова на Дуклянщині до выгнаня люди по Другій світовій войні было дос велике, рахувало 180 родин и понад 1000 осіб. Але и остатня церков не была мала и містилося в ній дуже мешканців, од найстаршых до молодшых з дітми школьныма.
В тот ден до поля ґаздове юж не ишли орати, сіяти ци до іншых польовых робіт. Виполняли радше роботы домовы, господарчы ци майстерско-ремонтовы. Ґаздині приготовляли паскы, грудку, яєчник и иншу жывніст до свячиня, а любителькы писанок писали яйця. Найвеце в тых хыжах, де жыли дівчата и сподівалися парібків в другый ден свят. Писанка – то символ нового жытя. Перед Великодньом люде сповідалися и приступали до Святого Причастя. Час великодной сповіди визначал священик.
Молодіж и малы діточкы ждали на свячене ідло, якого што ден не было. В Великодну Неділю люде з цілого села ишли з рана на визначену годину на Воскресну Службу і на освяченя пасхалне. Был то незвыклый радісный ден в кажді родині и в цілім селі. Пам’ятам, як ґаздове гонорово несли в білых плахтах дос великы паскы, а ґаздині кошичкы з ідлом. В кошику был хліб, яйця, хрін, грудка сыру, сіль, яєчник, писанкы, кобаса і інше ідло. В цілі ті церемонйі важна была пасха, бо она представлят воскресного Христа.
По освяченю вертали до хыжы, обходли єй три разы доокола од правой до лівой стороны на богатый урожай и на щастя. З церквы ишли скоро, бо вірили, же кто першый вернеся домів, тот першый закінчыт жныва в тім роци. Вертаючы з церквы з паском, збералы тріскы на щастя до збераня грибив.
В суботу нич не іли цілый ден. Приготовляли пашу для худобы на цілый час свят, винимали з лади святочний одяг до церквы. Над раном ишли до церквы. По Службі молодіж стріляла коло церквы, а діточкы дзвонили калатачками.
Дома сідали вшыткы до великоднього сніданя, на котрім спожывали свяченину. Три окрайци з паскы тримали цілый рік до наступной весны. Окрушыны з паскы давали коровам. Як ишла буря, то палили окрушыны паскы і вірили, же тот дим змінит керунок бурі.
Не вільно было на Великден спати, жебы ся не вляло до сіна літом, не ходили тыж по хыжах, бо свідчило то о жебранині, лем святкували дома. Ходили тыж над ріку смотрити на рыбы: кто іх видів, то мав быти здорів як рыба. В другый ден свят, званый Великый Понеділок, был также велико празнуваный воскресно. Лем по церковні одправі парібци загощали по писанкы до дівчат, або і по свячены яйця. Но, а при тім было обливаня водом, часом задуже. Святочну Великодню традицию продовжали і в 3-тий ден.
Так приготовлялися селяне до Великого Дня Воскресеня в часах спокійного жытя.
Крім радости святочных, были и смутнісшы пережытя, о якых можна згадати. До Першой світовой войны дуже молодых люди іхало до світа глядати роботы і хліба, найвеце до Америкы, Канады ци Аргентины. Подібне еміґруваня село пережывало в меджевоєнной Польщи. Тогди и в свята было менше молодых селянів. Зас в часі німецкой окупацйі барз дуже молодых селян брали на примушены роботы до Германйі. Потім фронт, ниби визволиня и виселеня ци выгнаня на Схід и Захід. Жытя села ставалося ненормальне, заколочене, збурене.
Остатні наш ищы спокійный Великден пережывали жытелі села в 1945 р., хоц священика юж не было. До свяченя пасок и одправы Пасхальной прошеный был священик з Дальовы.
Одновлиня Свят Великодных по выгнаню в 1947 р. наступило аж в 1968 р., коли в Полянах зачали святкувати в одновлені церкви по фронтовых знищинях.
Жычу радостных, здоровых свят и весняно-пасхально поздравлям.
Христос Воскрес! ■
